بررسی ویژگی‌های فرش دستباف

معمولاً در چیدمان داخلی خانه، اجزا و عناصر متفاوتی موجود می‌باشند که هر کدام به نوبه خود قابل توجه هستند. فرش دستباف هم یکی از همین عناصر تأثیرگذار و مهم در دکوراسیون منزل می‌باشد که در فرهنگ ایرانی هم اهمیت بسیاری دارد و می‌تواند حتی نقطه کانونی خانه به شمار رود.

به طور کلی فرش‌های موجود در بازار به دو دسته کلی ماشینی و دستی تقسیم می‌شوند که در این میان فرش‌های دستباف از ارزش بیشتری برخوردار بوده و ساعت‌ها، روز‌ها و بلکه ماه‌ها برای بافت آن‌ها زمان و انرژی صرف شده است. از این و در این مطلب سعی داریم به انواع این فرش‌ها و ویژگی‌های آن‌ها بپردازیم تا بهترین محصول را برای خانه‌ خود برگزینید.

 دسته بندی انواع فرش دستباف با توجه به جنس الیاف آن

• قالی تمام پشم:  این نوع محصول فرشی است که تار، پود و پرز آن از پشم باشد. این نوع قالی‌ها به علت جنس پرزها درشت بافت هستند و قالی خرسک که از کلفت‌ترین پشم بافته می‌شود، جزو این دسته می‌باشند. این نوع قالی از مزیت‌هایی همچون دوام بالا و مقاوم‌بودن، قدرت برگشت‌پذیری پرز بعد از پاخوردن، قدرت بالای جذب رطوبت و… برخوردار است.
• فرش چله پشم: نوعی قالی که چله آن از پشم بافته شده ولی پرزهایش به تنهایی از پشم تشکیل نشده است.
• قالی تمام ابریشم:  فرشی که تار و پود و پرز آن از ابریشم می‌باشد این نوع قالی معمولا بسیار ریزبافت بوده و ارزش هنری زیاد و البته قیمت بسیاری نیز دارد. چنین قالی‌ای با ظاهر نرم و نازک و ظریفش، در مقابل لکه‌ها بسیار مقاوم است و لکه‌های احتمالی تنها با یک شامپو فرش پاک می‌شوند.
• فرش‌های کف ابریشم: فرشی که چله آن از پشم تشکیل شده اما زمینه آن از ابریشم بافته شده است.
• قالی گل ابریشم: چله این نوع قالی‌ از پشم است اما گل‌ها و برگ‌های موجود در نقشه از نخ ابریشم و بقیه پرزهای آن از پشم بافته می‌شود. این نوع قالی‌ها ممکن است قیمت کمتری در مقایسه با قالی تمام ابریشم داشته باشند اما ارزش هنری بسیاری دارند.

 بررسی ویژگی‌های فرش‌های ارزشمند دستی

• یکی از اصلی‌ترین مزایا و ویژگی‌های فرش دستباف این می‌باشد که این نوع از فرش‌ها به مرور زمان آسیب خاصی ندیده و از ارزششان هم کاسته نمی‌شود.
• معمولاً فرش‌های دستی زمانی که در معرض مستقیم نور آفتاب قرار گیرند و یا به دفعات زیادی شست‌وشو شوند هم چیزی از اصالت و ارزش خود از دست نمی‌دهند. البته در هر صورت، استفاده نامناسب یا شستشوی زیاد این نوع قالی منجر به از بین رفتن تار و پودش خواهد شد.
• یکی دیگر از ویژگی‌های مهم فرش دستباف این می‌باشد که در بافت آن‌ از رنگ‌های طبیعی استفاده شده و همین موضوع هم می‌تواند تأثیر بسیاری بر روی کیفیت این محصول داشته باشد.
• الیاف طبیعی استفاده‌شده در بافت و طراحی فرش‌های دستی هم می‌تواند به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین تفاوت‌های این محصول و فرش‌های ماشینی شناخته شود که به همین علت نیز می‌توان آن را یک مزیت بزرگ و مهم قالی‌های دستباف در نظر گرفت.
• الیاف به کار رفته در فرش دستی هیچ‌گونه آسیب و یا حساسیتی برای افراد به همراه نداشته و به همین دلیل هم توصیه می‌شود که از این نوع فرش در خانه‌هایی که در آن کودک و یا افراد با بیماری‌هایی مثل آسم مواجه هستند، استفاده شود.
• یکی دیگر از ویژگی‌های قالی‌های دستباف تنوع رنگی آن‌ها می‌باشد.

چرا فرش دستباف از ماشینی ارزشمندتر است؟

فرش و قالی‌های دستباف و اصیل تبریز، کاشان یا قم بر اثر پا خوردن، نور و شست‌وشو بسیار زیباتر می‌شوند و هیچ‌گاه چشم‌نوازی خود را از دست نخواهند داد. اگر الیاف به کار رفته در فرش با استفاده از مواد طبیعی رنگ شده باشد، هر چه بیشتر پا بخورد و بماند، ارزش مالی و هنری بیشتری نیز پیدا می‌کند.

در بافت فرش‌های دستباف از الیاف طبیعی استفاده می‌شود و به همین علت نیز در تابستان خنک و در زمستان گرم است، درصورتی که فرش ماشینی به خاطر مواد پلاستیکی به کار رفته در آن این ویژگی را ندارد.

این را هم به یاد داشته باشید که بعضی از الیاف‌های مصنوعی برای کودکان، یا افراد مبتلا به بیماری‌های چون آسم و آلرژی، حساسیت‌زا و مضر می‌باشند، اما الیاف طبیعی  فرش دستباف هیچ گونه حساسیتی برای این افراد ایجاد نخواهد کرد.

علاوه بر این موارد، فرش دستباف به علت استفاده از پشم، ابریشم و پنبه الکتریسیته‌ی ساکن تولید نخواهد کرد وجذابیت دیگر این محصول، طرح‌ها و رنگ‌های متنوع و آرامش‌بخش آن می‌باشد که می‌تواند برای هر سبک و سلیقه‌ای مناسب باشد.

بررسی فرش بر اساس طرح و اندازه آن

برای خرید فرش‌های دستباف باید به اندازه‌های آن توجه نمود، چراکه از چند سانتی متر اختلاف در ابعاد فرش در بخش‌های بالا و پایین که اصولاً از مشخصات فرش دستباف است، می‌توان چشم پوشی کرد اما بیشتر از این حدود بالاخص در قالی‌های کوچک، عیب محسوب می‌شود.

با تا کردن فرش از قسمت میانی و روی هم قرار دادن این دو قسمت می‌توان تقارن طرح را با توجه به محورهایی که از مرکز فرش می‌گذرند، تشخیص داد. این عمل را می‌توان به وسیله متر و یا خط کش مدرج هم انجام داد و فاصله نقاط مختلف فرش را در مقایسه با یکدیگر سنجید. اگر اندازه فاصله لبه حاشیه بالایی فرش تا وسط ترنج، بیشتر یا کمتر از ۳سانتی‌متر با اندازه فاصله تا لبه حاشیه پائینی متفاوت باشد، از قیمت فرش بسیار کم می‌شود. همچنین تقارن رنگ در اشکال بافته شده فرش را مورد توجه قرار داده و دقت نمایید که موتیف‌ها و اشکال طرح در متن فرش ناتمام گذاشته نشده باشد و هر خط و شاخه‌ای نیز شکل و امتداد طبیعی خود را داشته باشد.

انواع فرش دستباف بر اساس طرح

فرش‌های دستباف انواع بسیاری دارند که از بین آن‌ها می‌توان به قالی‌های افشان، قفقازی، لوزی، گنبدی، ماهی، لچک ترنجی، هندسی، جنگلی جوشقان، خشتی، محرمات شاه عباسی، ترمه، ترنج ماهی،سراسر، ترنج، درختی، گلدانی و… اشاره نمود. در ادامه شما را با تعدادی از انواع این طرح‌ها آشنا می‌کنیم.

• فرش‌های لچک ترنج: این نوع از فرش دستباف قالی‌هایی با زمینه لاکی- قرمز می‌باشند که یک گل بزرگ هم در وسط خود دارند. این نوع از فرش‌ها به طور دارای ۴ لچک (سه‌گوش) و یا چهارگوش بوده که اطراف آن را نیز گل و برگ‌هایی با طرح‌های اسلیمی محاصره نموده‌اند.
• نقش‌‌های روستایی و ایلیاتی: این نوع از فرش‌ دستباف دارای طرح‌های انسان و حیوان، گل و مرغ، درخت، درخت و انسان و پای شتر می‌باشند که معمولاً هم در استان‌های فارس، کردستان، گلستان و خراسان شمالی تولید می‌شوند.
• قالی‌های ریزبافت و هنری: این مدل از قالی‌های دستباف شبیه یک باغ گل می‌باشند که این نوع از فرش‌ها معمولاً در تبریز، قم، اصفهان و مرند تولید می‌شوند.
• طرح‌های مدرن در فرش‌های دستباف: طرح‌های مدرن قالی دستباف مناسب دکوراسیون‌هایی با سبک مدرن می‌باشند و بیشتر شامل طرح‌های هندسی خشتی، میناخانی، قابی و بته‌جقه‌ای را می‌شوند.
• فرش‌های دستبافت با طرح‌ ساده‌: این نوع از فرش‌ها مناسب افرادی می‌باشند که به سادگی علاقه بیشتری دارند. این فرش‌ها را می‌توان در دسته قالی‌های کویری، اردکان و کرمان قرار داد. معمولاً در طراحی این نوع فرش‌ها از رنگ‌های خاکی، کرم و شتری استفاده می‌‌کنند.

سخن پایانی

با توجه به موارد گفته شده در این مطلب به اهمیت و ارزش فرش دستباف و توجه به طرح و الیاف آن در خرید و تکمیل دکوراسیون منزل پی می‌بریم. بهتر است این محصول گرانبها را از فروشگاه‌های معتبر خریداری نمایید تا از اصالت و کیفیت آن اطمینان حاصل کنید.